Uit de viering van 17-1-2021
Deze cyclus gaat over Iconen, eikoon in het Grieks, afbeelding. We kijken naar beelden uit de Oosters Orthodoxe traditie. Met als vraag: Wat stralen ze uit? Wat is hun verhaal? Welk Licht schijnt door hen heen voor ons? Iconen zien er gestileerd uit. De figuren, soms mensen, soms engelen, worden verbeeld met een langgerekte gestalte. Er zijn geen schaduwen. Het lijkt alsof de figuren van alle kanten belicht worden. Het perspectief klopt ook niet: De figuren op de achtergrond zijn even groot als op de voorgrond, soms zelfs nog groter. Dat maakt het voor ons moeilijk om ze te verstaan, te “lezen”. Maar juist door hun vreemde vormen willen iconen ons ervan bewust maken dat het gaat om het mysterie van het onzichtbare. Om een werkelijkheid achter wat wij dagelijks op straat zien. Vreemd en toch nabij. Om deze onzichtbare boodschap te verstaan, is een ontvangende, aandachtige houding nodig. Geen analyse vanuit je hoofd, maar wachten op wat er gebeurt in je hart. Kijken als een vorm van luisteren. In de hoop op een ontmoeting met die andere werkelijkheid. In plaats van ‘wat zie ik?’, gaat het om ‘hoe word ik gezien?’. Dat luisterend kijken is het ontvankelijk te worden door ons te openen voor ‘wat roept deze icoon in mij op’, ‘wat reflecteert er in deze icoon over mijzelf’? Een goede icoon-schilder bereidt zich voor en verdiept zich biddend in het leven van de afgebeelde persoon en door gebed. Zo probeert hij het beeld van God in de afgebeelde persoon op het spoor te komen en weer te geven. Een goede icoon stemt af op dat beeld van God in mensen. Zoals de priester de mensen bewierookt, zo zoekt de icoon naar weerklank. Je wordt je bewust dat je beelddrager van God bent. Daarom zijn de ogen van een icoon groot, want ze bezien een onzichtbare werkelijkheid. De oren zijn klein want ze horen een inwendige stem. De mond is klein en gesloten want voor contact met God is stilte nodig. Onder het zichtbare en soms geteisterde gezicht komt een verborgen gelaat aan het licht. Het is het gelaat van de vrienden van God, die ons willen opnemen in hun vriendenkring. Hun ogen kijken door ons gebroken bestaan heen naar een andere dimensie. Wij worden gezien als de nieuwe mensen, die we mogen zijn. Laten we zo een poosje kijken naar de icoon van vandaag, Christus als beeld van de onzichtbare God, die zijn gelaat naar onze wereld toewendt.
Joske ten Wolde-van Amsterdam in afstemming met Kees vd Zwaard. Uitgesproken tijdens de viering van 17 januari 2021
